Vragen en antwoorden over Speciaal (basis-)onderwijs

Dit geldt lang niet voor alle kinderen die doorverwezen worden naar speciaal onderwijs. Reguliere scholen verwijzen door omdat ze zelf het passend onderwijs niet willen geven, niet omdat ze onderzocht hebben of de speciale school beter is. Er zijn namelijk allerlei nadelen van speciaal onderwijs die bij reguliere scholen niet zo bekend zijn. Zie Wanneer speciaal en wanneer regulier vo? Ook al is het op regulier ook niet ideaal, soms is dat toch beter dan speciaal onderwijs. Ondersteuning op de eigen school (inclusief onderwijs) is in de meeste gevallen beter, dan verwezen worden naar (Voortgezet) Speciaal Onderwijs, waar de klassen niet eens zo veel kleiner zijn en waar veel externaliserend gedrag niet bevorderlijk is voor het gevoel van veiligheid van de kwetsbare leerling.

Jongens zijn vaak drukker dan meisjes. De stelling is dat ze door de voornamelijk vrouwelijke leerkrachten en docenten minder begrepen worden. Een druk kind blijkt vaak een zware belasting voor de juf of lerares. Deze kinderen worden daarom sneller doorverwezen. Ook wordt er binnen het onderwijs steeds vaker een beroep gedaan op zelfstandigheid en samenwerken. Meisjes ontwikkelen zich op dat vlak sneller en presteren beter, terwijl jongens daar nog niet aan toe zijn. De meetlat van meisjes wordt langs alle leerlingen gelegd. Bovendien zijn meisjes gemiddeld eerder geneigd om zich sociaal aan te passen dan jongens, dus als zij problemen ervaren op school wordt dat niet zo snel herkend.

In de Staat van het Onderwijs 2019 schrijft de onderwijsinspectie:

"In 2017 zagen we in het speciaal onderwijs (so) na jaren van daling weer een toename van het aantal leerlingen. Bij de start van schooljaar 2018/2019 hebben veel scholen voor speciaal onderwijs opnieuw met groei te maken. Ook op een groot deel van de scholen voor voortgezet speciaal onderwijs (vso) neemt het leerlingenaantal toe, maar het totaal aantal vso-leerlingen blijf licht dalen."

Onderwijsprofessionals wijzen er vaak op dat door Passend Onderwijs leerlingen te lang op de reguliere school blijven, waardoor de problemen erger worden, en dan alsnog naar speciaal onderwijs of voortgezet speciaal onderwijs worden doorverwezen. De theorie is dat als die leerlingen eerder doorverwezen zouden worden, dat dan de problematiek meer beperkt zou blijven. Dat zou een verklaring voor de stijging kunnen zijn, als er nu een inhaalslag gaande is en de reguliere scholen weer wel sneller naan het speciaal onderwijs verwijzen. Als dat klopt zouden we moeten zien dat de groei de komende jaren weer afneemt tot hetzelfde percentage als voor de invoering van Passend Onderwijs.

Ouders zien echter ook een andere verklaring: reguliere scholen hebben steeds minder ruimte voor leerlingen die afwijken van het gemiddelde. Doordat de norm waar je als leerling aan moet voldoen steeds smaller wordt (wellicht door grotere klassen en onvoldoende hulp voor de leerkrachten), verklaart een school zich steeds sneller "handelingsverlegen" en wordt de leerling naar het speciaal onderwijs doorverwezen.

Beide verklaringen zijn natuurlijk generalisaties en gelden niet voor alle scholen. Er is geen duidelijkheid wat de oorzaak daadwerkelijk is.

De groei is overigens niet specataculair en niet over de hele linie. Uit de Staat van het Onderwijs 2019:

"Niet alle scholen voor speciaal onderwijs hebben met groei te maken. Bij 130 van de 286 locaties is het leerlingenaantal in 2017/2018 afgenomen of gelijk gebleven. Bij de scholen met groei is er meestal sprake van een lichte toename van een tot tien leerlingen per school."

Passend Onderwijs is uiteindelijk alleen een bevriezing van het budget geweest, om te zorgen dat de groei van het (voortgezet) speciaal onderwijs zou stoppen. De overheid heeft bezuinigd op onderwijs. Maar de stelling dat de Wet Passend Onderwijs zelf een bezuinigingsmaatregel is klopt niet. Voor Passend Onderwijs wordt elk jaar 2,4 miljard ter beschikking gesteld. Waar men vroeger voor het individuele kind een rugzakje moest aanvragen, krijgen samenwerkingsverbanden (een samenwerking van schoolbesturen binnen een bepaalde regio) de pot met geld. En die schoolbesturen verdelen het weer onder de scholen.